جلسه اخلاق با حضور استاد کفیل

جلسه اخلاق ویژه اعضای شورای اجرایی موسسه با حضور استاد حجت الاسلام و المسلمین کفیل در محل موسسه برگزار شد. متن کامل سخنان این استاد ارجمند در ادامه ارائه می شود.

 

بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

چند نکته راجع به فعالیت‌های فرهنگی قابل توجه است:

۱-ماهیت کار فرهنگی:فعالیت فرهنگی یک جنبه ایجابی دارد و یک جنبه سلبی.

جنبه ایجابی:فعالیتی که در راستای تعمیق باورها و تثبیت فضیلتها و ترغیب به شایستگیها و تقویت انگیزه ها باشد،فعالیت فرهنگی است.یعنی تمام حوزه های وجودی انسان را پوشش میدهد(حوزه اعتقاد،حوزه اخلاق،حوزه اعمال و نیز ترغیب و انگیزه سازی نسبت به این حوزه ها) دین هم شامل همه این فعالیتهاست.

جنبه سلبی:فعالیتی که در راستای مقابله با تهاجم دشمن در عرصه های مذکور باشد و نفی فرهنگ بیگانه صورت بگیرد.یعنی یک سری اخلاقیات را علاوه بر اینکه باید تثبیت کنیم،یک سری را هم باید طرد کنیم.

قالب کار فرهنگی ممکن است متفاوت باشد.ممکن است درقالب سخنرانی باشد و یا پرسش و پاسخ یا نمایشگاه کتاب یا اردوی جهادی و…

مهم این است که قالبها باید این پشتوانه را دارا باشد.یعنی باید غرض از مثلا برپایی نمایشگاه کتاب، تقویت یک ارزش و یا نفی یک ضد ارزش باشد.

مقام معظم رهبری هم دائم تاکید میکنند بر بصیرت،که عرصه ها شناخته شود و متناسب با آنها پیام تولید شود و فرهنگسازی شود.

۲-ضرورت کار فرهنگی:همانطور که حفظ جان انسان ضروری است،حفظ انسانیت او به مراتب ضروری تر است.

در اول جلد ۲ بحار آمده از معصوم ع سوال کردند که شیعه ای گرفتار مخالفین شده که میخواهند عقایدش را از او بگیرند و شیعه ای دیگر گرفتار کفار شده و میخواهند او را به قتل برسانند.و فقط یکی از این دو نفر را میتوانیم نجات دهیم. حضرت قبل از اینکه پاسخ بدهند فرمودند اگر انسان یا عالمی در حال غرق شدن است و از طرفی یک گنجشک هم در حال غرق شدن است،کدام را باید نجات داد؟پاسخ داد معلوم است انسان را باید نجات داد. حضرت فرمودند پس حتما باید کسی را نجات دهیم که میخواهند فکرش را از بین ببرند چون آخرتش را از بین میبرند ولی آنکه را که جانش را میگیرند نهایتا شهید میشود.

لذا ضرورت کار فرهنگی از این باب است که حفظ ایمان یک نفر از حفظ جان او واجب تر است.

۳-شرایط موفقیت در کار فرهنگی:چند شرط باید ذکر گردد:

الف:آگاهی:مطالبی که انسان مطرح میکند باید پخته و هضم شده و درست باشد.گاهی اوقات مطالب اولویت ندارند ویا حتی غلطند.

عرصه های آگاهی وسیع است(آگاهی نسبت به اصل موضوع،ظرفیتها،واقعیتهای عالم و …)

ب:شروع از خود:کسی که کار فرهنگی میکند نمیتواند انتقال مطالبش مثل انتقال آب توسط ناودان باشد.بلکه باید انتقال آب توسط ابر باشد.

آسمان شو ابر شو آنگه ببار                          ناودان بارد ولی ناید به کار

آب باران باغ صد رنگ آورد                          ناودان همسایه در جنگ آورد

انسان ابتدا با آگاهی هایش باید یک افقی پیدا کند و بعد مطالب را بخورد و هضم کند و جزء وجودش کند بطوری که چیزی که میگوید سرریز وجودش باشد.انسان باید ابر شود .ابر،باران جزء وجودش است و باید زایش کند تا باران ببارد.

«معصرات»یعنی ابرهایی که مثل زنی که زایمان میکند تحت فشار است.

لذا شروع از خود هم یک اصل است.

در آیه ۱۰۵ سوره مائده آمده:يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ ۖ لَا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ

علامه طباطبائی فرمودند علیکم انفسکم یعنی اذا لزمتم انفسکم اهتدیتم.

روی دیوار خانه علامه یک جمله ای از قول ایشان نوشته شده و آن اینکه:ما در عالم هیچ کاری مهمتر از خودسازی نداریم(به نظر میرسد از همین آیه استفاده کرده اند)

در نامه ۳۱نهج البلاغه هم حضرت میفرمایند من وقتی ندارم که صرف کسی بکنم.من باید همه هم و غمم خودم باشم.این که حالا وقت گذاشتم هم بخاطر اینست که دیدم تو پاره وجود من بلکه همه وجود من هستی و اگر چیزی به تو برسد،انگار به من رسیده است و…

اگر کار فرهنگی با خودسازی نباشد اثر ندارد.علم ریاضی نیست که با گزاره های درست معادله حل شود. بلکه امری است قلبی و باید به دل طرف مقابل بنشیند.دل هم دست کسی دیگر است که باید درِ آن را باز کند.

ج:اخلاص:انسان نقش بازی نکند و گزارشگری هم نکند.

بازیگر وانمود میکند که نقشی خاص دارد در حالی در پشت صحنه طوری دیگر است.انسان هم اگر به مخاطب وانمود کند که برای خدا کار میکند ولی در پشت صحنه اینطور نباشد،میشود ریا.

گزارشگر هم کارش اینست که کاری بکند که در گزارشش آنرا ذکر کند.عملی را انجام دهد و در فکرش این باشد که به گوش دیگران برساند.که میشد سمعه.

نقطه مقابل ریا و سمعه،اخلاص است.

شیر از میان چرک و خون میگذرد و نه بوی تعفن چرک را دارد نه رنگ خون را.

وَإِنَّ لَكُمْ فِي الْأَنْعَامِ لَعِبْرَةً ۖ نُسْقِيكُمْ مِمَّا فِي بُطُونِهِ مِنْ بَيْنِ فَرْثٍ وَدَمٍ لَبَنًا خَالِصًا سَائِغًا لِلشَّارِبِينَ

«فرث» یعنی سرگین وقتی درون شکم است و وقتی بیرون آمد به آن «روث» میگویند.خداوند از میان خون و کثافت،لبن خالص خارج میکند.

در فضای اجتماع و آلودگیها و نفسانیات و خودخواهی ها هم انسان باید عمل خود را از میان اینها عبور دهد بطوری که رنگی نگیرد غیر از رنگ الهی که میشود اخلاص.

د:ذهنیت مثبت:یعنی باید انسان احتمال تاثیر در بدترین شرایط را بدهد.البته این احتمال تاثیر باید با واقع نگری همراه باشد.واقع نگری یعنی خداوند در سوره شعراء داستان هشت پیامبر را ذکر فرموده و در آخر داستان همه شان فرموده:إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً ۖ وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ

این آیه هشت مرتبه در سوره شعراء تکرار شده است.البته هشت بار هم این آیه تکرار شده است:فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ

یعنی همه پیامبران هم دعوت به تقوای الهی کرده اند هم دعوت به خودشان.و اکثرا هم به آنها ایمان نیاورده اند.در داستان حضرت نوح ع شاید ۱۰درصد هم او را همراهی نکردند.(حدود ۸۰نفر در طول ۹۵۰سال-هر ۱۳سال ۱نفر به او ایمان آوردند.)

اگر پیام شما وحی باشد(وحی هیچ ناخالصی ندارد)وجودتان هم شفاف باشد(یعنی معصوم باشید)باز هم اکثرا میگویند نمیخواهیم!ولی پیامبر«نوح علیه السلام»باز هم دست برنداشت و فرمود:قَالَ رَبِّ إِنِّي دَعَوْتُ قَوْمِي لَيْلًا وَنَهَارًا فَلَمْ يَزِدْهُمْ دُعَائِي إِلَّا فِرَارًا وَإِنِّي كُلَّمَا دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصَابِعَهُمْ فِي آذَانِهِمْ وَاسْتَغْشَوْا ثِيَابَهُمْ وَأَصَرُّوا وَاسْتَكْبَرُوا اسْتِكْبَارًا ثُمَّ إِنِّي دَعَوْتُهُمْ جِهَارًا ثُمَّ إِنِّي أَعْلَنْتُ لَهُمْ وَأَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْرَارًا

ذهنیت مثبت یعنی هدایت مهم است ولو یک نفر.البته با واقع نگری.

ه:بی شرطی و عدم توقع از مخاطب:طلبه باید لابشرط باشد نسبت به همه امورش.نه به شرط شیء باشد و نه بشرط لا.

لابشرط یجتمع مع الف شرط.طلبه حتی در خوردن و خوابیدن هم باید لابشرط باشد.در عرصه تبلیغ که به طریق اولی باید چنین باشد.وقتی طرف حساب ما امام زمان عج هستند،حساب و کتاب همه چیز را دارند.

و:دلسوزی:رهبری در دیدار با مداحان فرمودند اولین شرط اینست که شما به دنبال هدایت باشید.جلسه خود را هدایت محسوب کنید و شعر و مدح و مضمون برنامه شما هدایتی باشد.البته هدایت همراه با دلسوزی.یعنی همان ویژگی که پیامبر اکرم ص داشتند(لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ)

ز:همراهی با مخاطب:این امر مبتنی بر شناخت نیازهای مخاطب است.از طرف دیگر مخاطب را به نیازهایش متوجه کردن است.پیامبر اکرم ص طبیب دوار بطبه بودند چون مخاطبشان قبول نداشت که بیمار است لذا ایشان به سراغشان میرفتند تا آنها را متوجه بیماریشان بکنند.

مخاطب همیشه دنبال خواسته هایش است و خواسته ها همیشه مساوی با نیازها نیست.چون خیلی اوقات خواسته ها در اثر شهوت و غضب بوجود می آیند ولی آیا نیازش هم همین است؟!

نکته بعدی اینست که برای همراهی با مخاطب باید زبان او را نیز بشناسد.یعنی باورها و علائق و میزان فهم آنها را بشناسیم.

فاصله زبانی را همین شبکه های اجتماعی ایجاد کرده اند.رهبری ۲۰سال پیش در اینباره فرمودند:با این وضعیتی که هست،بیست سال آینده نسلی تربیت می شوند که مقابل شما خواهند ایستاد.(در اغتشاشات اخیر دیدیم چه میزان خشونتی به کار گرفته شد که نشان میدهد باور،علايق،انگیزه ها و حتی فهم این نسل تفاوت کرده است)

***بهترین نوع فعالیت فرهنگی هم تبلیغ چهره به چهره است.اگر در قالب مشاوره باشد بهتر است چون طرف مقابل نیز صحبت میکند و برای آشنایی پیدا میشود نسبت به باورها و علایق و انگیزه ها و میزان فهم او.لذا اینکه مخاطب حرف بزند هم خیلی مهم است.

چند تذکر:

۱-تعدد مجموعه های مذهبی از آن جهت که سبب جلب سلیقه های متنوع میشود مطلوب است.ما در ترویج،آن اندیشه ای را که درست میدانیم تبلیغ می کنیم ولی در واقع نگری،باید به تعدد سلایق هم توجه داشت.این مجموعه ها میتوانند حتی با یکدیگر همپوشانی داشته باشند و الزاما تعارض ندارند.

۲-اگر میخواهید اخلاصتان را آزمایش کنید ببینید این کاری که شما میکنید را اگر یک گروه دیگر دارد انجام میدهد با همین میزان تاثیر،آیا شما خوشحال میشوید یا خیر؟!